Deze week mocht ik medewerkers van een OV-bedrijf toespreken. Het ging over communicatie en gedragsverandering. Ik vertelde dat ik al heel mijn leven gefascineerd ben door bordjes in treinen en trams, of eigenlijk in alle publieke ruimtes. Omdat ze zo ongemakkelijk zijn.
Ik zei dat ik niet wist of er boeken of handleidingen zijn over hoe je plezierige bordjes maakt. Dus we begonnen regels te verzinnen. We formuleerden er zes:
1. Doe het niet. Mensen moeten al genoeg informatie in zich opnemen. En je behang is te mooi om er een lelijk bord op te schroeven. Kun je het probleem anders oplossen? Of kun je de boodschap zonder woorden overbrengen?
2. Beperk ‘niet-boodschappen’ zo veel mogelijk. Mensen worden recalcitrant als je alleen maar praat over wat ze níet mogen. En als je pech hebt, lok je het gedrag er juist mee uit. (Zeg maar eens tegen iemand: kijk niet naar links!) Vertel dus wat mensen wél moeten doen.
3. Praat zoals thuis. Als we een bordje maken, veranderen we vaak in een ambtenaar of een jurist. We gebruiken woorden die we normaal nooit gebruiken. Op een toon die gezinsleden nooit van ons zouden pikken.
Stuur je ambtenaar met verlof. Zeg bijvoorbeeld niet (ik leen de volgende voorbeelden van Seth Godin):
NOT RESPONSIBLE FOR LOST OR STOLEN ITEMS.
BATHROOMS FOR PATRONS ONLY
maar:
Careful! We’d like to watch your stuff for you, but we’re busy making coffee.
Our spotlessly clean restrooms are for our beloved customers only, so come on in and buy something! Also, there’s a public bathroom in the library down the street.
4. Leg uit waarom je het doet. Net als in de alledaagse omgang met mensen is het beleefd en sympathiek als je uitlegt waarom je iets van mensen vraagt. Zeker naarmate het een grotere vraag is. Onze weerstand neemt snel af als iemand moeite doet ons te vertellen wat de reden is van oponthoud, moeite, verbod of ongemak.
Toegegeven, het volgende voorbeeld zondigt tegen veel van de regels hierboven. Maar de uitvoerige uitleg en het bedankje maken veel goed.
5. Prettige en positieve beeldtaal. Als waarschuwende, beperkende of negatieve boodschappen toch nodig zijn, kijk dan of je ze in eenvoudige en positieve beelden kunt vangen.
6. Een (beetje) humor zorgt soms voor ontlading. Het maakt de afzender weer menselijk.
Soms kom ik bij de overheid mensen tegen die moeite hebben met het mensbeeld dat in de gedragswetenschappen naar voren komt. Zeg maar de ‘homo psychologicus’ met al zijn of haar automatismen. Zeker als nieuwe inzichten over gedrag leiden tot twijfels over de effectiviteit van vertrouwde beleids- en toezichtsinstrumenten. Over dat laatste, zinverlies door onbruikbaar gereedschap, ging 
Op 22 juni mocht ik het congres Slim beïnvloeden van gedrag voor beter beleid afsluiten met een gesproken column. Het congres werd georganiseerd door de drie rijksacademies: de Academie voor Wetgeving, de rijksacademie voor Financiën en Economie en de Academie voor Overheidscommunicatie. Ik stelde vast dat de academies samen de drie klassieke stuurinstrumenten van de rede vertegenwoordigen: beloningen, regels en argumenten. Oftewel: geld, gebod en gelijk. Helaas doorkruist een somber nieuw mensbeeld de drie-eenheid. Hieronder lees je de hele column. 